Europa Universalis 5: Ambicja na skalę planetarną spotyka się z trudnym startem

Europa Universalis 5 ląduje z siłą studia znanego z długich horyzontów i wielowarstwowych, historycznych sandboxów. Pod względem rozmachu, to najodważniejsza symulacja wielkiej strategii Paradox: świat modelowany od 1337 do 1837 roku, z systemami demograficznymi o wysokiej rozdzielczości i szczegółowością region po regionie, która przyćmiewa dotychczasową skalę serii. Każdy człowiek ma znaczenie, każdy fragment terenu kształtuje trajektorię państw, a każda decyzja ma wpływ na stulecia. Zarys fabuły jest śmiały. Premiera jest mocna, nierówna, a momentami krucha.

Recenzja IGN autorstwa Leany Hafer stanowi kluczowy kontekst dla tej oceny. Jej wczesne godziny pracy nad symulacją ukształtowały to doświadczenie z niedowierzaniem co do jej ambicji.

„To nie może być prawdą, prawda?” — Leana Hafer

Charakteryzuje ona grę Europa Universalis 5 jako zdumiewającą pod względem ambicji systemowej, zakorzenioną w mapie, która rozszerza każdą prowincję na skupiska drobnych lokacji, wraz z warstwami kulturowymi, religijnymi i klasowymi dla każdej reprezentowanej osoby. Dążenie gry do realistycznych niuansów nie kończy się na populacji. Łączy ona geografię, klimat, infrastrukturę i logistykę w powiązaną maszynę, która nagradza cierpliwość i karze za niedokładność. To wielka strategia w najbardziej obsesyjnym wydaniu.

„Naprawdę spełnia wszystkie te kryteria. I generalnie jest całkiem wciągający… Jest w nim mnóstwo turbulencji.” — Leana Hafer

To tarcie przejawia się w zaburzeniach równowagi, błędach sztucznej inteligencji i geopolitycznych osobliwościach. Narody rozrastają się w nieprawdopodobnych schematach. Kolonizacja, pomimo nowych hamulców, przyspiesza w historycznie absurdalnych liniach czasowych. Święte Cesarstwo Rzymskie stoi w miejscu. Chiny rozpadają się w chaosie. Odległe, jednoportowe państwa przemierzają oceany, by przejąć kontrolę nad kontynentami. Te rezultaty przerywają immersję nie dlatego, że historia musi być dokładnie powtórzona, ale dlatego, że świat często nie potrafi wygenerować wiarygodnego historycznego logline'u. Europa Universalis zawsze zachęcała do tworzenia historii alternatywnych; tutaj problemem jest spójność, a nie rozbieżność.

Wydajność plasuje się po drugiej stronie spektrum: jest niespodziewanie wysoka. Nawet na procesorach o parametrach poniżej zalecanych, symulacja porusza się dynamicznie. Scenariusze z późnej fazy gry o dużym obciążeniu wprowadzają przeciąganie, ale nie zawodzą w pokazach slajdów. Biorąc pod uwagę skalę śledzenia każdej osoby, typu terenu i struktury politycznej na przestrzeni pół tysiąclecia, Paradox zasługuje na uznanie. Struktura EU5 jest solidna w kwestiach, które mają znaczenie dla długowieczności. Nie załamuje się pod wpływem własnej wizji.

Stabilność jednak podlega wahaniom. Częstotliwość awarii waha się od dość rzadkich do regularnie uciążliwych, w zależności od ustawień i scenariusza. Deweloper wprowadził już poprawki, w tym wiele przed premierą, a kolejne są planowane. EU5 wchodzi na rynek w znanym dla Paradox stanie: koncepcyjnie solidnym, obiecującym w perspektywie długoterminowej i wyraźnie niedokończonym. Wcześni użytkownicy akceptują tę ofertę. Inni zwlekają i czekają na sześć miesięcy, kiedy problemy zostaną dopracowane, a nie tylko obiecane.

Kluczowym pytaniem jest, czy złożoność gry da się ograniczyć. Model strategii Paradoxu opiera się na rozwoju na żywo, iteracjach i opiniach społeczności. EU4 osiągnął gatunkową wielkość dzięki latom udoskonalania. EU5 ma prześcignąć ten standard, wprowadzając symulację populacji i bardziej precyzyjne modelowanie logistyczne, które wymaga jeszcze dłuższego czasu reakcji. To podejście budzi zaufanie. Jest też jednak ostrożność. Utrzymywanie takiej gęstości przez dekady aktualizacji będzie testem wewnętrznych priorytetów i zasobów studia.

Gracze, którzy cenią sobie przemyślane tempo i eksperymentowanie, odnajdą znajomy rytm. Gra jest zwarta. Samouczki ułatwiają naukę, ale opanowanie gry wymaga godzin, zanim pauza stanie się bezpieczna, i dziesiątek kolejnych, zanim systemy zaczną się intuicyjnie łączyć. Weterani z UE tego oczekują. Nowicjusze stają przed trudnym wyzwaniem. To nie jest produkt kompromisowy. Ambition definiuje doświadczenie od pierwszego kliknięcia po manewry z końca XX wieku.

Kiedy EU5 nabiera rozpędu, zasługuje na pochwały. Projektowanie centrów handlowych, przebudowa sieci dróg i kierowanie regionów ku produktywnym powiązaniom niesie ze sobą satysfakcjonujący rytm strategii długoterminowej. Dyplomacja, alokacja zasobów i ekspansja terytorialna stają się wątkami w żywym świecie, który reaguje na intencje graczy. Paradox umieścił geografię i populację w centrum uwagi, przesuwając zależność od abstrakcji w stronę namacalnych dźwigni. Rezultat jest wciągający. Wyzwaniem jest spójność.

Pomijając techniczne udoskonalenia, główna krytyka dotyczy balansu. Liczby wymagają dopracowania. Priorytety sztucznej inteligencji muszą się ustabilizować. Zachowania regionalne muszą mieścić się w wiarygodnych schematach. To problemy do rozwiązania. Stanowią one również sedno długoterminowej jakości. Historia studia wskazuje na zaangażowanie w wsparcie po premierze, choć jeden wyjątek – Imperator: Rome – zapada w pamięć jako ostrzeżenie. EU5 pojawia się w bardziej rozbudowanej wersji niż Imperator, ale ten przestroga wciąż jest obecna.

Oprawa wizualna plasuje się w średnim stylu. Świat jest bardziej gęsty niż jakakolwiek poprzednia mapa Paradoxu, choć nie zawsze ładniejszy. Surowa topografia i renderowanie linii brzegowej czasami rozpraszają. Szczegółowość jednostek i zróżnicowanie kulturowe ożywiają ruchy wojsk i ceremonialne pochody, a kontekstowe mundury podkreślają głębię symulacji. Gra nie ma na celu olśniewania grafiką; jej celem jest informowanie i wciąganie.

Ostatecznie Europa Universalis 5 debiutuje jako monumentalny projekt we wczesnej formie. To osiągnięcie techniczne, które rozszerza dyscyplinę strategii historycznej, pokazując, co mogą przynieść wytrwałe iteracje i głęboka symulacja. To również produkt, który będzie znacząco ewoluował. Zakup gry już dziś oznacza akceptację tej ewolucji, jej niestabilności i obietnicy. Wielka strategia rozwija się w długich łukach. EU5, bardziej niż większość, wymaga tego.

Ambicja jest najważniejsza. Ryzyko jest kosztem. Dla niektórych turbulencje są częścią ekscytacji: krzywa uczenia się, nieprzewidywalność, nierówny świat nabierający kształtów. Dla innych rozsądnie będzie poczekać, aż mapa będzie bardziej przypominać alternatywną rzeczywistość, którą ma przedstawiać, niż świat wirujący w statystycznych anomaliach. Każdy z tych wyborów odzwierciedla to, co reprezentuje UE5: punkt zwrotny w swoim zasięgu, który potrzebuje czasu, aby dorównać swojemu potencjałowi.

Paradox postawił na pierwszym miejscu skalę i głębię systemową, a dopiero potem dopracowanie. To ryzyko może się opłacić. Wcześni użytkownicy wkraczają w żywy eksperyment. Stratedzy preferujący strukturę wrócą do gry, gdy symulacja stwardnieje i stanie się stabilniejszym fundamentem. Dziedzictwo serii sugeruje, że cierpliwość zostanie nagrodzona. Jej obecny stan odzwierciedla ambicję, która ją umożliwiła.

W grę Europa Universalis V można grać na PC (Steam).